《綠色短評》

 | | | 轉寄

有chit款反對防疫ê 戇人！

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūiphêng 2021.05.09

Choânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱ChoânTâiJī

Ū chit khoán hoántùi hônge̍k ê gōnglâng!
　　 Hônge̍k to̍hsī īhông kah siaubia̍t pēⁿchèng ê thoânjiám kah liûhêng, to̍hsī beh chīnliōng kiámchió tio̍hpēⁿ ê lâng, khah chia̍p khòaⁿ·tio̍h·ê sī tùihù liûhêngpēⁿ, thoânjiámpēⁿ. Chit piàn liûhêng choân sèkài ê "Búhàn hìiām" hiôngkàikài, koh okchhihchhih, kàu kiⁿî (2021) sìgoe̍h jīkáu ûichí, choân sèkài khakchín chi̍t’ek sìchheng káupah chhitcha̍pit bān pehchheng pehpah la̍kcha̍pla̍k lâng, síbông saⁿpah cha̍pgō͘ bān saⁿchheng sìpah cha̍pkáu lâng, khongho̍k pehchheng la̍kpah káucha̍pchhit bān chi̍tchheng nn̄gpah gō͘cha̍p sì lâng.

Kiⁿî saⁿgoe̍h jīcha̍p, Auchiu kúiê kokka tôngsî po̍khoat hoántùi hônge̍k hānchè ê sīui iûhêng, in kóng sī ūitio̍h chengchhú chūiû, tōasiaⁿ hoah "hoántùi hônge̍k", "hoántùi hônge̍k hong siâⁿ", "kīcho̍at chù īhôngsiā", "hoántùi kòa chhùi’am", sīui iûhêng ê lâng bē chió, Tekkok lâmpō͘ chi̍tê tōa siâⁿ ū nn̄gbān lâng, Engkok Lûntun ū chheng gōa lâng, Sūisū kúiê siâⁿchhī tàu·khí·lâi ū gō͘chheng gōa lâng, Hunlân ū sìpah gōa lâng, Austria Ûṳāla̍p ū chiâⁿchheng lâng. In ê kiōngtông te̍ksek sī, chin chió lâng kòa chhùi’am, oânchoân bô póchhî siākau kīlî, sīmchì bô lísèng khòaⁿtio̍h ihō͘ jînoân khui chhùi hoah phah ! Nāsī chhùi hoah "hoántùi hônge̍k" e̍kchêng to̍h ē piàn hó, lán tongjiân chànsêng ēng hoah ê khah kín koh séngla̍t. Sūsi̍t siōng m̄sī ánne, in saⁿgoe̍h jīcha̍p sīui iûhêng hit kang, choân sèkài sin chengka khakchín sìcha̍pla̍k bān káuchheng chi̍tpah gō͘cha̍pkáu lâng, síbông lúichek nn̄gpah la̍kcha̍pkáu bān la̍kchheng gō͘pah cha̍psaⁿ lâng, sìcha̍p kang āu ê sìgoe̍h jīkáu chit kang, sin chengka khakchín pehcha̍ppeh bān la̍kchheng chhitpah káucha̍p lâng, chēngka sìcha̍pit bān chhitchheng la̍kpah saⁿcha̍p it ê lâng, síbông lúichek chēngka sìcha̍pgō͘ bān la̍kchheng káu bān lêng la̍k lâng.

　　 Lán Tâioân "Tiongiong liûhêng e̍kchêng chíhui tiongsim" ēsái kóng sī "ū chhùi kóngkah bô nôa", chhiáⁿ ta̍kke tio̍h chia̍p ēng satbûn sé chhiú, chē kongkiōng kauthong kangkū á·sī lâng chē ê só͘chāi tio̍h kòa chhùi’am, tio̍h chia̍pchia̍p niû théun, lâng chē ê só͘chāi tio̍h póchhî siākau kīlî téngténg, láusi̍t kóng chiahê lóng sī póhō͘ kakī, mài thoânjiám hō͘ pa̍tlâng, bô pānhoat tiong siōng hó ê siauke̍k ê pānhoat. Chekke̍k ê pānhoat sī siáⁿ? To̍h sī tán ū hāukó ê īhôngsiā giánkiù sêngkong the̍h chhutlâi èngiōng. Lán kóng che to̍hsī ū pānhoat ê pānhoat. Kóng"chù īhôngsiā " chin chē lâng thiaⁿ bô, nā kóng "īhông chù siā" tio̍h khah chē lâng thiaⁿ ū.

　　 Chhiansin bānkhó͘, sèkài kokkok ê īhôngsiā chiah giánhoat sêngkong ū hāukó, lán chènghú chhiansin bānkhó͘ chiah bétio̍h sò͘liōng iúhān chin pókùi ê īhôngsiā, tongjiân ū iusian sūnsī, biánhùi chūhùi ê chha’pia̍t. Ū chi̍t chióng lâng ū iuseng koân khiok keksoâiⁿsoâiⁿ, bô ài khì chù īhôngsiā, Náchhiūⁿ sehong kokka hiahê "hoán hônge̍k" ê gōnglâng. Chhiūⁿ Tionghôa Hângkhong ê kisu, chi̍tê nn̄gê saⁿê gō͘ê khakchín, lóng bô thiaⁿ in kóng ánchóaⁿ, itti̍t kàu káuê kisu ke nn̄gê kasio̍k khakchín, chiah chai thang kiaⁿ. Sìgoe̍h cha̍pjī tio̍h khàihòng hângkhong kongsi kicho͘ jînoân ēsái chù īhôngsiā, sī ánchóaⁿ kàu sìgoe̍h jīsì, Tióngêng Hângkhong ū 235 lâng chù·kòe, Tionghôa Hângkhong chiah 44 lâng chù·kòe īhôngsiā ? Iusian chù īhôngsiā, m̄nā sī iusian póhō͘ kakī mā iusian póhō͘ pa̍tlâng, te̍kpia̍t sī chhù·ni̍h ê lâng. Sī ánchóaⁿ bô ài khì chù? Líiû sī siáⁿ ? Káⁿ ēsái kā in khòaⁿchoh sī lēngchi̍tlūi "hoán hônge̍k" ê gōnglâng?

　　Ài, sèkài ná ū hiah chē hoántùi hônge̍k ê gōnglâng? (210430)

Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版

Ū chit khoán hoán-tùi hông-e̍k ê gōng-lâng!
　　 Hông-e̍k to̍h sī ī-hông kah siau-bia̍t pēⁿ-chèng ê thoân-jiám kah liû-hêng, to̍h-sī beh chīn-liōng kiám-chió tio̍h-pēⁿ ê lâng, khah chia̍p khòaⁿ-·tio̍h-·ê sī tùi-hù liû-hêng-pēⁿ, thoân-jiám-pēⁿ. Chit piàn liû-hêng choân sè-kài ê"Bú-hàn hì-iām" hiông-kài-kài, koh ok-chhih-chhih, kàu kin-nî (2021) sì-goe̍h jī-káu ûi-chí, choân sè-kài khak-chín chi̍t-ek sì-chheng káu-pah chhit-cha̍p-it bān peh-chheng peh-pah la̍k-cha̍p-la̍k lâng, sí-bông saⁿ-pah cha̍p-gō͘-bān saⁿ-chheng sì-pah cha̍p-káu lâng, khong-ho̍k peh-chheng la̍k-pah káu-cha̍p-chhit bān chi̍t-chheng nn̄g-pah gō͘-cha̍p sì lâng.

Kin-nî saⁿ-goe̍h jī-cha̍p, Au-chiu kúi-ê kok-ka tông-sî po̍k-hoat hoán-tùi hông-e̍k hān-chè ê sī-ui iû-hêng, in kóng sī ūi-tio̍h cheng-chhú chū-iû, tōa-siaⁿ hoah "hoán-tùi hông-e̍k", "hoán-tùi hông-e̍k hong siâⁿ", "kī-cho̍at chù ī-hông-siā", "hoán-tùi kòa chhùi-am", sī-ui iû-hêng ê lâng bē chió, Tek-kok lâm-pō͘ chi̍t-ê tōa siâⁿ ū nn̄g-bān lâng, Eng-kok Lûn-tun ū chheng gōa lâng, Sūi-sū kúi-ê siâⁿ-chhī tàu-·khí-·lâi ū gō͘-chheng gōa lâng, Hun-lân ū sì-pah gōa lâng, Austria Ûi-iā-la̍p ū chiâⁿ-chheng lâng. In ê kiōng-tông te̍k-sek sī, chin chió lâng kòa chhùi-am, oân-choân bô pó-chhî siā-kau kī-lî, sīm-chì bô lí-sèng khòaⁿ-tio̍h i-hō͘ jîn-oân khui chhùi hoah phah ! Nā-sī chhùi hoah "hoán-tùi hông-e̍k" e̍k-chêng to̍h ē piàn hó, lán tong-jiân chàn-sêng ēng hoah ê khah kín koh séng-la̍t. Sū-si̍t siōng m̄-sī án-ne, in saⁿ-goe̍h jī-cha̍p sī-ui iû-hêng hit kang, choân sè-kài sin cheng-ka khak-chín sì-cha̍p-la̍k bān káu-chheng chi̍t-pah gō͘-cha̍p-káu lâng, sí-bông lúi-chek nn̄g-pah la̍k-cha̍p-káu bān la̍k-chheng gō͘-pah cha̍p-saⁿ lâng, sì-cha̍p kang āu ê sì-goe̍h jī-káu chit kang, sin cheng-ka khak-chín peh-cha̍p-peh bān la̍k-chheng chhit-pah káu-cha̍p lâng, chēng-ka sì-cha̍p-it bān chhit-chheng la̍k-pah saⁿ-cha̍p it ê lâng, sí-bông lúi-chek chēng-ka sì-cha̍p-gō͘ bān la̍k-chheng káu bān lêng la̍k lâng.

　　 Lán Tâi-oân "Tiong-iong liû-hêng e̍k-chêng chí-hui tiong-sim" ē-sái kóng sī "ū chhùi kóng-kah bô nôa", chhiáⁿ ta̍k-ke tio̍h chia̍p ēng sat-bûn sé chhiú, chē kong-kiōng kau-thong kang-kū á-·sī lâng chē ê só͘-chāi tio̍h kòa chhùi-am, tio̍h chia̍p-chia̍p niû thé-un, lâng chē ê só͘-chāi tio̍h pó-chhî siā-kau kī-lî téng-téng, láu-si̍t kóng chiah-ê lóng sī pó-hō͘ ka-kī, mài thoân-jiám hō͘ pa̍t-lâng, bô pān-hoat tiong siōng hó ê siau-ke̍k ê pān-hoat. Chek-ke̍k ê pān-hoat sī siáⁿ? Tio̍h sī tán ū hāu-kó ê ī-hông-siā gián-kiù sêng-kong the̍h chhut-lâi èng-iōng. Lán kóng che to̍h-sī ū pān-hoat ê pān-hoat. Kóng"chù ī-hông-siā " chin chē lâng thiaⁿ bô, nā kóng "ī-hông chù siā" tio̍h khah chē lâng thiaⁿ ū.

　　 Chhian-sin bān-khó͘, sè-kài kok-kok ê ī-hông-siā chiah gián-hoat sêng-kong ū hāu-kó, lán chèng-hú chhian-sin bān-khó͘ chiah bé-tio̍h sò͘-liōng iú-hān chin pó-kùi ê ī-hông-siā, tong-jiân ū iu-sian sūn-sī, bián-hùi chū-hùi ê chha-pia̍t. Ū chi̍t chióng lâng ū iu-seng koân khiok kek-soâiⁿ-soâiⁿ, bô ài khì chù ī-hông-siā, Ná-chhiūⁿ se-hong kok-ka hiah-ê "hoán hông-e̍k" ê gōng-lâng. Chhiūⁿ Tiong-hôa hâng-khong ê ki-su, chi̍t-ê nn̄g-ê saⁿ-ê gō͘-ê khak-chín, lóng bô thiaⁿ in kóng án-chóaⁿ, it-ti̍t kàu káu-ê ki-su ke nn̄g-ê ka-sio̍k khak-chín, chiah chai thang kiaⁿ. Sì-goe̍h cha̍p-jī tio̍h khài-hòng hâng-khong kong-si ki-cho͘ jîn-oân ē-sái chù ī-hông-siā, sī án-chóaⁿ kàu sì-goe̍h jī-sì, Tióng-êng Hâng-khong ū 235 lâng chù-·kòe, Tiong-hôa Hâng-khong chiah 44 lâng chù-·kòe ī-hông-siā ? Iu-sian chù ī-hông-siā, m̄-nā sī iu-sian pó-hō͘ ka-kī mā iu-sian pó-hō͘ pa̍t-lâng, te̍k-pia̍t sī chhù-·ni̍h ê lâng. Sī án-chóaⁿ bô ài khì chù? Lí-iû sī siáⁿ ? Káⁿ ē-sái kā in khòaⁿ-choh sī lēng-chi̍t-lūi "hoán hông-e̍k" ê gōng-lâng?

　　Ài, sè-kài ná ū hiah chē hoán-tùi hông-e̍k ê gōng-lâng? (210430)


　　防疫tio̍h是預防kah消滅病症ê 傳染kah流行，tio̍h是beh盡量減少tio̍h病ê 人，khahchia̍p看tio̍h ê 是對付流行病、傳染病。Chit遍流行全世界ê 「武漢肺炎」雄kài-kài、koh惡chhih-chhih，到今年（2021）四月二九為止，全世界確診一億四千九百七十一萬八千八百六十六人，死亡三百十五萬三千四百十九人，康復八千六百九十七萬一千二百五十四人。

今年三月二十，歐洲幾個國家同時爆發反對防疫限制ê 示威遊行，in講是為tio̍h爭取自由，大聲喝「反對防疫」、「反對防疫封城」、「拒絕注預防射」、「反對掛嘴掩」，示威遊行ê 人bē少：德國南部一個大城有兩萬人，英國倫敦有千gōa人，瑞士幾個城市鬥起來有五千gōa人，芬蘭有四百gōa人，奧地利維也納有成千人。Inê 共同特色是：真少人掛嘴掩、完全無保持社交距離，甚至無理性看tio̍h醫護人員開嘴喝phah！若是嘴喝「反對防疫」疫情tio̍h會變好，咱當然贊成用喝ê khah緊koh省力。事實上m̄是按呢，in三月二十示威遊行hit工，全世界新增加確診四十六萬九千一百五十九人，死亡累積兩百六十九萬六千五百十三人，四十工後ê 四月二九chit工，新增加確診八十八萬六千七百九十人，增加四十一萬七千六百三十一個人，死亡累積增加四十五萬六千九万零六人。

　　咱台灣「中央流行疫情指揮中心」會使講是「有嘴講kah無涎」，請逐個tio̍hchia̍p用雪文洗手、坐公共交通工具抑是人chēê 所在tio̍h掛嘴掩、tio̍h chia̍pchia̍p量體溫、人chē ê 所在tio̍h保持社交距離等等，老實講chiah-ê lóng是保護家己、mài傳染hō͘別人，無辦法中上好ê 消極ê 辦法。積極ê 辦法是啥？Tio̍h是等有效果ê 預防射研究成功the̍h出來應用。咱講che tio̍h是有辦法ê 辦法。講「注預防射」真chē人聽無，若講「預防注射」tio̍h khah chē人聽有。

　　千辛萬苦，世界各國ê 預防射才研發成功有效果，咱政府千辛萬苦才買tio̍h數量有限真寶貴ê 預防射，當然有優先順序、免費自費ê 差別。有一種人有優先權卻激soâiⁿ-soâiⁿ，無愛去注預防射，Ná像西方國家hiah-ê「反防疫」ê 戇人。像中華航空ê 機師，一個兩個三個五個確診，lóng無聽in講按怎，一直到九個機師加兩個家屬確診，才知thang驚。四月十二tio̍h開放航空公司機組人員會使注預防射，是按怎到四月二四，長榮航空有235人注過、中華航空才44人注過預防射？優先注預防射，m̄-nā是優先保護家己mā優先保護別人、特別是厝裡ê 人。是按怎無愛去注？理由是啥？敢會使kā in看作是另一類「反防疫」ê 戇人？

　　Ài，世界ná有hiahchē反對防疫ê 戇人？ (210430)